نحوه ی انجام درمان ریشه به چه صورت می باشد؟
براي پاسخ به اين سوال لازم است ابتدا ساختمان دندان تشريح گردد. دندان شامل تاج و ريشه مي باشد. ريشه دندان در داخل استخوان آلوئل (استخوان فك) قرار دارد و تاج دندان در محيط دهان قابل مشاهده است. معمولاً طول ريشه حدود 2 برابر طول تاج مي‌باشد؛ در دهان هر فرد دندانهاي مختلفي وجود دارد. دندانها از نظر فرم و شكل با هم تفاوت دارند كه بسته به نوع آنها ممكن است داراي يك،دو يا سه ريشه باشند. در داخل هر ريشه حداقل يك مجرا وجود دارد كه به آن Root canalمي‌گويند. در داخل مجراي ريشه پالپ دندان (Dental pulp) وجوددارد كه در اصطلاح عموم به آن عصب مي‌گويند. پالپ دندان علاوه بر عصب داراي عروق و بافت زمينه‌اي و سلول مي‌باشد. در صورت ورود عفونت به پالپ دندان لازم است درمان Root canal انجام شود. لازم به ذكر است كه پالپ دندان علاوه بر ريشه در تاج نيز وجود دارد؛ به عبارت ديگر در داخل تاج دندان محفظه يا اتاقكي وجود دارد كه محل قرارگيري پالپ مي‌باشد.
خارج كردن پالپ دندان از داخل تاج و ريشه، آماده سازي كانال ريشه شامل تميز كردن و شكل دادن با وسايل و دستگاههاي خاص و پر كردن كانال با مواد مخصوص را درمان ريشه يا Root canal therapy مي‌گويند.
آيا ممكن است دندان غير پوسيده به درمان ريشه نياز پيدا كند؟
بله.در برخي موارد دندانهايي كه عاري از هر گونه پوسيدگي هستند به دليل درگيري پالپ مثل بيماري هاي لثه يا درمانهاي جراحي پريودنتال و يا سابقه ضربه احتياج به RCT پيدا مي كنند. اين دندانها با وجود آنكه ظاهري سالم دارند، اما به علت بيماري يا مرگ پالپ احتياج به RCT پيدا مي كنند.
همچنين در برخي موارد دندانپزشك جهت اقدامات بعدي مثل جراحي كيست ها و ضايعات وسيع استخواني قبل از انجام جراحي اقدام به درمان ريشه دندانهاي زنده مجاور ضايعه مي نمايد تا در صورت درگيري دندانها با ضايعه از بروز گرفتاري هاي بعدي پيشگيري نمايد.همچنين در برخي از موارد كه دندانها در طرح درمان پروتز احتياج به تراش وسيع داشته باشند ممكن است پروتزيست درخواست نمايد دندان معالجه ريشه گردد.
همچنين در برخي موارد دندانپزشك جهت اقدامات بعدي مثل جراحي كيست ها و ضايعات وسيع استخواني قبل از انجام جراحي اقدام به درمان ريشه دندانهاي زنده مجاور ضايعه مي نمايد تا در صورت درگيري دندانها با ضايعه از بروز گرفتاري هاي بعدي پيشگيري نمايد.همچنين در برخي از موارد كه دندانها در طرح درمان پروتز احتياج به تراش وسيع داشته باشند ممكن است پروتزيست درخواست نمايد دندان معالجه ريشه گردد.
مراحل انجام درمان ريشه
در مرحله اول ، پس از بيحس نمودن دندان و برداشتن پوسيدگي و ترميم هاي قبلي ، از تاج دندان مسيري جهت ورود به فضاي داخل دندان و كانالها ايجاد مي گردد.
در مرحله دوم ، تمام اعصاب و عروق خوني داخل كانال را توسط وسائل باريك سوزن مانندي ( بنام فايل ) خارج نموده و پس از نفوذ تا انتهاي كانال در صورت امكان سراسر ريشه را توسط اين وسايل از سايز كوچك به بزرگ تميز و پاكيزه مي كنيم.
در مرحله سوم ، با مواد مخصوص صورتي رنگي ( به نام گوتا ) ، كانال تميز و پاكيزه شده را پر و مسدود مي‌كنيم تا ميكروبها نتوانند در اين فضاها وارد شوند. در تمام مراحل فوق ، طول كاركرد وسايل بكار برده شده تا انتهاي كانال توسط راديوگرافي و وسايل ديجيتالي كنترل مي گردد و در نهايت تاج دندان ، پانسمان شده و جهت ترميم و يا روكش كردنِ دندان به دندانپزشك مربوطه ارجاع مي گردد.
در مرحله دوم ، تمام اعصاب و عروق خوني داخل كانال را توسط وسائل باريك سوزن مانندي ( بنام فايل ) خارج نموده و پس از نفوذ تا انتهاي كانال در صورت امكان سراسر ريشه را توسط اين وسايل از سايز كوچك به بزرگ تميز و پاكيزه مي كنيم.
در مرحله سوم ، با مواد مخصوص صورتي رنگي ( به نام گوتا ) ، كانال تميز و پاكيزه شده را پر و مسدود مي‌كنيم تا ميكروبها نتوانند در اين فضاها وارد شوند. در تمام مراحل فوق ، طول كاركرد وسايل بكار برده شده تا انتهاي كانال توسط راديوگرافي و وسايل ديجيتالي كنترل مي گردد و در نهايت تاج دندان ، پانسمان شده و جهت ترميم و يا روكش كردنِ دندان به دندانپزشك مربوطه ارجاع مي گردد.
آیا دندانی که معالجه ریشه میشود شکننده تر میشود؟
هر دندانی که نیاز به معالجه ریشه پیدا میکند برای انجام درمان و در حین کار بخشی از نسوج سالم را از دست می دهد. در تاج دندان، دندانپزشک مجبور است برای دسترسی به مدخل کانال های ریشه بخشی از نسوج سالم را تراش دهد. در مجموع کارهایی که در درمان ریشه انجام میشود به برداشتن مینا و عاج و جایگزینی آن با مواد دندانپزشکی منجر میشود. واضح است که شرایط دندان معالجه ریشه شده، با دندان های سالم کاملا متفاوت است. به همین دلیل پیشنهاد میشود دندان هایی که تحت معالجه ریشه قرار میگیرند روکش شده و بازسازی شوند تا از شکستگی احتمالی جلوگیری گردد.
آیا درمان ریشه با درد همراه است؟
معمولا درمان ریشه با درد همراه نیست و نه تنها باعث ناراحتی بیمار نمی شود بلکه ناراحتی و درد قبلی بیمار را نیز تسکین می دهد. اما در برخی موارد به علت التهاب و آماس ناحیه بی حسی معمولی اثر کافی و کامل ندارد. در این موارد دندانپزشک از تکنیک های بی حسی اضافی و اختصاصی استفاده میکند. به صورت کلی میتوان گفت که معمولا درمان ریشه دردناک نیست و با تکنیک های معمولی بی حسی ایجاد میشود.
آیا بروز درد پس از معالجه ریشه طبیعی است؟
بله، در بهترین شرایط دندانپزشک با وسایل خود اقدام به قطع و خارج کردن پالپ یا عصب دندان از انتهای ریشه می نماید. قطع پالپ که مرکب از عروق اعصاب، الیاف و بافت همبند است باعث خونریزی و ایجاد زخم در ناحیه انتهای ریشه ( استخوان) می گردد. این زخم یا التهاب اجباری و غیر قابل اجتناب است. وجود این زخم می تواند باعث بروز درد کم، متوسط یا در برخی موارد شدید شود. معمولا کنترل این دردها با استفاده از مسکن و به نسبت شدت درد با افزایش دوز مسکن انجام می گیرد. معاینه و بررسی علت درد به وسیله دندانپزشک ظرف ۴۸ ساعت توصیه می گردد.