کیست دندان یک ضایعه غیرسرطانی است که در اطراف دندان یا در استخوان فک ایجاد می‌شود. این کیست‌ها اغلب بدون علامت هستند و باید تحت درمان قرار بگیرند. درمان این کیست‌ها بسته به نوع و موقعیت آن ممکن است از درمان‌های پیشگیرانه تا جراحی متغیر باشد. زنجیره مراکز دندانپزشکی زمرد با بهره‌گیری از دندانپزشکان متخصص و تجهیزات پیشرفته آماده ارائه خدمات درمانی مناسب برای مدیریت کیست‌های دندانی است. با ما همراه شوید تا هر آنچه که باید در مورد کیست دندان بدانید را برایتان شرح دهیم.
کیست دندان چیست؟
کیست دندان یک کیسه بسته و پُر از مایع یا مواد نیمه‌جامد است که در داخل یا اطراف ریشه دندان ایجاد می‌شود. این کیست‌ها معمولا در اثر عفونت، التهاب یا عوامل ژنتیکی به وجود می‌آیند و ممکن است در فک بالا یا پایین و در نزدیکی دندان‌های طبیعی یا نهفته تشکیل شوند. برخی از کیست‌ها بدون علائم مشخصی هستند و تنها از طریق تصویربرداری شناسایی می‌شوند و برخی دیگر علائم کاملا آشکاری دارند. کیست‌های دندانی در بیشتر مواقع به‌‌آرامی رشد می‌کنند؛ اما در صورت درمان‌نشدن صحیح می‌توانند به مشکلات جدی مانند تخریب استخوان فک، جابه‌جایی دندان‌ها و درد شدید منجر شوند.
علائم و نشانه‌های کیست‌های دهان و دندان چیست؟
در برخی مواقع کیست دندان دارای علائم است که رایجترین این علائم عبارت‌اند از:
- تورم و التهاب: بروز تورم در ناحیه لثه یا فک که ممکن است دردناک باشد؛
- حساسیت و درد: ایجاد درد خفیف تا شدید در محل کیست به ویژه هنگام جویدن یا فشردن دندان‌ها؛
- لرزش و جابه‌جایی دندان‌ها: در موارد پیشرفته کیست باعث حرکت دندان‌های مجاور می‌شود؛
- بی‌حسی یا گزگز در ناحیه فک: فشار کیست روی اعصاب دندان ممکن است منجر به بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن شود؛
- بوی بد دهان: عفونت‌های ناشی از کیست‌ها می‌توانند منجر به ایجاد بوی ناخوشایند در دهان شوند؛
- ایجاد توده یا حباب در لثه: کیست‌های دهانی گاهی به‌شکل یک برجستگی روی لثه ظاهر می‌شوند.
علل ایجاد کیست دندان
کیست دندان به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که اصلی‌ترین این دلایل عبارت‌اند از:
- عفونت و التهاب: باکتری‌ها به ریشه دندان از طریق پوسیدگی یا عفونت لثه وارد می‌شوند.
- دندان‌های نهفته: کیست می‌تواند در اطراف دندان عقل یا دندان‌های نروییده که در فک باقی مانده‌اند ایجاد شود.
- ضربه و آسیب‌های دندانی: صدمه به دندان ممکن است باعث تشکیل کیست در اطراف ریشه دندان شود.
- ناهنجاری‌های دندانی: اختلالات در تکامل و رشد دندان‌ها باعث ایجاد کیست‌های مادرزادی می‌شود.
- درمان‌های ناقص: برخی درمان‌های ناقص ریشه یا پرکردگی‌های نامناسب ممکن است باعث تشکیل کیست شوند.
انواع کیست دهان و دندان
کیست‌های دهانی و دندانی انواع مختلفی دارند و می‌توانند از بافت‌های مرتبط با دندان یا غدد بزاقی نشأت بگیرند. انواع مختلف این کیست‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
کیست‌های ادنتوژنیک
کیست‌های ادنتوژنیک گروهی از کیست‌های مرتبط با تشکیل دندان هستند و ممکن است در اثر باقی‌ماندن سلول‌های پوششی دندان در استخوان فک به وجود بیایند.
کیست‌های پریودنتال
این کیست‌ها معمولا در ناحیه لثه و بافت‌های اطراف دندان تشکیل می‌شوند و علل اصلی ایجاد آن‌ها عفونت‌های پریودنتال و بیماری‌های لثه است.
کیست کراتوسیست
کیست کراتوسیست (OKC) نوعی کیست ادنتوژنیک است که معمولا در ناحیه فک پایین و در بخش‌های عقبی آن ایجاد می‌شود. این کیست رشد سریعی دارد و درمان آن به علت تمایل بالای آن به عود مجدد چالش‌برانگیز است. علت اصلی ایجاد این نوع کیست باقی‌ماندن سلول‌های مربوط به لایه پوششی دندان در داخل استخوان فک است و درمان آن عموماً شامل جراحی و بررسی‌های دوره‌ای برای جلوگیری از عود کردن مجدد آن است.
کیست دنتی ژروس
این کیست که به کیست فولیکولار نیز معروف است، اطراف تاج دندان‌های نهفته یا نیمه‌نهفته در اطراف دندان عقل یا دندان نیش بالا ایجاد می‌شود. علت ایجاد این کیست تجمع مایعات بین مینا و لایه‌های اطراف دندان است. این کسیت‌ها در صورت درمان‌نشدن ممکن است باعث تحلیل استخوان فک و جابه‌جایی دندان‌های مجاور شوند. فرایند درمان کیست‌های دنتی ژروس شامل جراحی و در برخی موارد، کشیدن دندان درگیر است.
کیست پری اپیکال
کیست پری اپیکال که به نام کیست رادیکولار نیز معروف است، از شایع‌ترین کیست‌های دهانی محسوب می‌شود که در اثر عفونت پالپ دندان به وجود می‌آید. این کیست در نوک ریشه دندان‌های عفونی تشکیل می‌شوند و معمولاً با درد و التهاب همراه‌اند. در مراحل اولیه این کیست ممکن است بدون علائم خاصی باشد و فقط از طریق رادیوگرافی تشخیص داده می‌شود. درمان پری اپیکال شامل درمان عصب‌کشی یا در موارد شدید کشیدن دندان درگیر است.
کیست پری موردیال
این نوع کیست در محلی که دندان رشد ناقص داشته و تشکیل نشده است، ایجاد می‌شود. منشأ آن‌ها معمولاً بقایای بافت‌های جنینی مربوط به جوانه دندان است و می‌تواند در هر قسمتی از فک دیده شود. درمان این کیست عموما با روش جراحی امکان‌پذیر است و اگر درمان نشود، ممکن است رشد کند و باعث تحلیل استخوان فک شود.
کیست‌های مخاطی
کیست‌های مخاطی یا موکوسل‌ها معمولا در لب پایین، داخل دهان یا در زیر زبان ظاهر می‌شوند. این کیست‌ها در اثر انسداد یا آسیب به غدد بزاقی شکل می‌گیرند و ممکن است به‌شکل یک برجستگی نرم و پُر از مایع دیده شوند. کیست‌های مخاطی در اغلب موارد خودبه‌خود از بین می‌روند؛ اما در برخی موارد نیاز به جراحی دارند.
آیا کیست دندان باعث سرطان می‌شود؟
به‌طورکلی کیست‌های دندان خوش‌خیم هستند و احتمال سرطانی‌شدن آن‌ها بسیار پایین است. البته در مواردی نادر برخی از کیست‌های ادنتوژنیک مانند کراتوسیست ادنتوژنیک ممکن است پتانسیل تغییرات بدخیم نیز داشته باشند، خصوصاً اگر برای مدت طولانی درمان نشوند و رشد کنند. همچنین، کیست‌هایی که رشد مداوم دارند و باعث تحلیل استخوان فک می‌شوند، می‌توانند شرایط ایجاد بروز تومورهای نادر مانند آملوبلاستوما را فراهم کنند. بنابراین با تشخیص زودهنگام و درمان تحت نظر پزشکان متخصص می‌توان خطر سرطانی‌شدن آن‌ها را به صفر رساند.
کیست دندان چه عوارضی ایجاد می‌کند؟
کیست‌های دندانی اگر درمان نشوند می‌توانند عوارضی ایجاد کنند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- عفونت و التهاب: کیست‌های عفونی می‌توانند باعث درد، التهاب، تورم و ایجاد آبسه شوند.
- تحلیل استخوان فک: رشد برخی از کیست‌ها می‌تواند باعث تحلیل استخوان فک و ضعف ساختاری آن شود.
- جابه‌جایی یا لق‌شدن دندان‌ها: در مواردی که کیست در نزدیکی ریشه دندان‌ها رشد می‌کند می‌تواند باعث جابه‌جایی دندان‌های مجاور شود.
- مشکل در جویدن و گفتار: بسته به محل کیست ممکن است بیمار حین بلع، جویدن یا صحبت کردن دچار مشکل شود.
- ایجاد حفره‌های استخوانی: در برخی موارد کیست‌های بزرگ پس‌از درمان می‌توانند حفره‌هایی در استخوان فک باقی بگذارند.
روش‌های درمان کیست‌های دهان و دندان چیست؟
انتخاب روش درمان به وضعیت بیمار، نوع کیست، اندازه، میزان پیشرفت آن و نظر پزشک بستگی دارد. رایجترین روش‌های درمان کیست دندان عبارت‌اند از:
- پیگیری و کنترل: در برخی موارد که کیست‌های کوچک بدون علائم هستند دندانپزشک تنها توصیه به کنترل دوره‌ای می‌کند.
- درمان ریشه (عصب‌کشی): اگر کیست پری آپیکال در اثر عفونت پالپ دندان ایجاد شده باشد، درمان ریشه می‌تواند باعث حذف عفونت و جلوگیری از رشد بیشتر آن شود.
- تخلیه کیست: در برخی موارد، خصوصاً در درمان کیست‌های بزرگ، ابتدا با ایجاد یک مسیر تخلیه فشار داخل کیست کاهش داده می‌شود تا به تدریج کوچک شود و سپس جراحی و تخلیه نهایی انجام گیرد.
- جراحی: در بسیاری از موارد کیست‌های دندانی نیاز به جراحی برای تخلیه و حذف کامل دارند. روش جراحی معمولا برای کیست‌های بزرگ یا کیست‌هایی که باعث تحلیل استخوان فک شده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- کشیدن دندان: در مواردی که کیست به ریشه دندان آسیب جدی وارد کند ممکن است کشیدن دندان درگیر ضروری باشد.
برداشتن کیست دندان با جراحی
جراحی برداشتن کیست دندان یکی از روش‌های درمانی رایج برای ازبین‌بردن زائده‌هایی است که نمی‌توان آن‌ها را با درمان‌های دیگر کنترل کرد. این روش بسته به وضعیت بیمار، اندازه و نوع کیست ممکن است به‌شکل سرپایی یا تحت بیهوشی انجام شود.
مرحله ۱: تشخیص
در ابتدا دندانپزشک با بررسی علائم بالینی بیمار و انجام تصویربرداری با رادیوگرافی محل اندازه و نوع کیست را مشخص می‌کند. اگر کیست مشکوک به بدخیمی باشد، ممکن است نمونه‌برداری نیز انجام شود. تشخیص دقیق در این مرحله اهمیت زیادی دارد؛ چراکه برخی از کیست‌های بدخیم ممکن است نیاز به درمان‌های ویژه‌ای داشته باشند.
مرحله ۲: آماده‌سازی قبل از جراحی
پیش‌از جراحی بیمار باید از مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین خودداری کند. در برخی موارد آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از عفونت موضع تجویز می‌شوند. همچنین بیمار باید بهداشت دهان و دندان خود را رعایت و در روز جراحی از خوردن غذاهای سنگین پرهیز کند. در صورت نیاز به بیهوشی انجام آزمایش‌های اولیه و رعایت رژیم غذایی خاص ضروری است.
مرحله ۳: برداشتن کیست
جراح با ایجاد برشی کوچک در لثه به کیست دسترسی پیدا می‌کنپ و آن را به‌همراه دیواره‌های اطراف تخلیه می‌کند. در برخی از موارد استخوان آسیب‌دیده نیز ترمیم می‌شود و بسته به محل کیست، ممکن است نیاز به بخیه‌زدن لثه و دوره نقاهت چندروزه وجود داشته باشد.
کشیدن دندان کیست دار و ایمپلنت آن
در برخی موارد کیست‌های دندانی به‌حدی گسترش پیدا می‌کنند که باعث آسیب جدی به ساختار دندان و استخوان اطراف آن می‌شوند. اگر کیست باعث تحلیل ریشه یا استخوان فک شود، ممکن است کشیدن دندان ضروری باشد. پس‌از خارج‌کردن دندان، پیوند استخوان برای بازسازی ناحیه آسیب‌دیده انجام می‌گیرد و بعد از بهبودی کامل امکان کاشت ایمپلنت وجود دارد.
آیا کیست همان عفونت است؟
کیست‌ها حفره‌های پُر از مایع یا مواد نیمه‌جامد هستند که اغلب بدون عفونت ایجاد می‌شوند؛ اما اگر کیست عفونی شود، ممکن است علائمی مانند درد، التهاب تورم و ترشح چرک نیز ایجاد کند. بنابراین همه کیست‌ها الزاما ناشی از عفونت نیستند.
چرا برداشتن کیست‌ها ضرورت دارد؟
کیست‌های درمان‌نشده می‌توانند باعث تحلیل استخوان فک، جابه‌جایی دندان‌ها، اختلال در عملکرد فک، درد و حتی گسترش عفونت شوند و بنابراین باید تحت درمان تخصصی قرار گیرند.
فرق آبسه با کیست چیست؟
کیست یک حفره بسته است که معمولا به‌‌آرامی رشد می‌کند و ممکن است بدون علامت باشد؛ اما آبسه یک عفونت حاد و چرکی است که همراه با التهاب، درد شدید و تورم بروز می‌کند. آبسه‌ها اغلب نیاز به تخلیه فوری و درمان آنتی‌بیوتیکی دارند.
سخن پایانی
درصورتی‌که کیست دندان شناسایی و درمان نشود، می‌تواند آسیب‌های جدی به دندان‌ها و استخوان فک وارد کند. بنابراین مراجعه به دندانپزشک به‌طور منظم و انجام درمان‌های لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. مراکز دندانپزشکی زمرد با ارائه خدمات درمانی تخصصی و مراقبت‌های پیشگیرانه به شما کمک می‌کنند تا مشکلات دندانی خود را به‌موقع شناسایی و درمان کنید.
یک دیدگاه بنویسید